Broederschap deel 3
Van de openheid tot de geslotenheid
De Moslimbroederbeweging heeft geen internationale dimensie meer. Elke organisatie engageert zich volledig in de plaatselijke politieke context. Het grote verhaal dat de beweging in de jaren zeventig heeft verkondigd is verdwenen. De islamitische ideologie die de grondleggers van de beweging hebben ontwikkeld laat nu plaats voor plaatselijke politieke initiatieven. Er is geen plek meer voor termen zoals kalifaat, islamitische staat, islamisering van de wereld…enz. Het accent wordt nu volledig op de interne aangelegenheden gelegd. Het engagement van de Broeders in de politieke scenario’s in eigen landen heeft geleid tot het loslaten van het grote verhaal van een islamitisch kalifaat. Ieder zusterorganisatie trok zich terug om een plek te veroveren in het politieke veld. Elke zusterorganisatie probeert haar politieke programma op te stellen aan de hand van de heersende politieke cultuur. Pragmatisch zijn om te overleven, dit is wat te merken is bij elke afzonderlijke organisatie.
De Broeders hebben hun ideologische veren geschud. Zij praten niet meer over het islamitische project en zij baseren zich niet altijd op de islamitische voorschriften. In Egypte roepen ze op tot het respect van de volkswil, zelfs als het volk geen Sharia wil moet dat gerespecteerd worden. De Broeders hebben hun orthodoxie bijna gehalveerd.
De Broeders, net als de andere politieke partijen, in een democratisch gekozen regime. Hun politieke participatie in het kader van de heersende politieke regels heeft hen gedwongen om hun fundamentele uitgangspunten te verzachten. Nu nemen zij duidelijke standpunten in ten opzichte de belangrijke politieke zaken in de samenleving. Zij beseffen niet dat hun kracht lag in de vage retoriek die ze vroeger hanteerden. Zij kregen in het verleden steun van de massa omdat zij onduidelijk in hun strategieën waren. Nu dat de precisie hun politieke vertoog kenmerkt verschillen ze niet zo zeer van de rest.
De meerderheid van de aanhang van de Moslimbroederbeweging in Egypte is afkomstig uit de middenklasse. Onder de arme bevolking hebben ze weinig aanhang. De organisatie onderneemt ook geen wervingsacties omdat ze daarin niet echt is geïnteresseerd. De armen vormen een belasting voor de organisatie want wanneer ze lid daarvan zijn dan wordt de organisatie verplicht om voor ze te zorgen. Daarom is het lidmaatschaap van deze beweging een kans voor de armen om zich te profileren. Om deze redenen kiest de organisatie haar leden uit de arme bevolking alleen wanneer ze over een aantal bepaalde competenties beschikken om profijt daarvan te maken.
De manier waarop de organisatie zich tot de economische veranderingen in Egypte heeft verhouden bewijst dat ze met het verleden heeft afgebroken. Ze accepteert de dictaten van het kapitalisme met alle gevolgen van dien. Veel leden van de organisatie zelf zijn grote zakenmensen. De Broeders denken niet meer aan de armen zoals ze in het verleden beweerden. Hun hervormingennotitie van maart 2004 verwijst op geen enkele manier naar de armen in Egypte. De organisatie heeft definitief afscheid genomen van de armen die ze in het verleden verdedigde.
De broederideologie is verdwenen
De Moslimbroederbeweging is niet veranderd, slechts op organisatorisch niveau. De cultuur en de mentaliteit van de beweging is ook vernieuwd. De Broedermilitant is niet meer de orthodoxe gesloten persoon. Hij is nu een militant met meerdere inspiratiebronnen.
In de jaren zeventig en tachtig was de terminologie van de Broeders gedomineerd door de begrippen van Sayed Kotb zoals indicaties in het zicht (titel van een van zijn boeken). Dit begrip had een magisch effect op de Broeders van die tijd. De militanten van deze periode droomden van de zuiverheid, zij wilden trouw zijn aan de leer van de grondleggers van de beweging. De militanten van nu zijn, integendeel, meer open voor andere invloeden. Zij leren niet van de islamitische boeken maar van het leven zelf. Zij citeren in hun uitspraken en gesprekken westerse filosofen en denkers in plaats van alleen maar moslimgeleerden. De Broeder van nu denkt bijvoorbeeld, net als alle mensen, aan zijn vakantie. Hij gaat naar de bioscoop, hij kijkt naar seksfilms ook als hij thuis de sekskanalen op de schotel codeert. De militant van nu kijkt naar voetbalwedstrijden, ook hij zoekt plezier.
De Broeder van nu in Egypte is een kamerlid die bijvoorbeeld van seksuele intimidatie wordt beschuldigd. Hij is ook de vader van een jongen die met de dochter van Adel Imam wil trouwen. Adel Imam is de bekende Egyptische acteur die een grote hekel heeft aan de Broeders. De Broeder (vader) vraagt de hand van het meisje en nodigt voor de bruiloft de leiders van zijn beweging uit waaronder de algemene secretaris.
Binnen de organisatie van de Broeders bestaat verscheidenheid en diversiteit. Er bestaat geen homogeen orgaan met de naam “Moslimbroederorganisatie”. Men hoort af en toe uitspraken die niets te maken hebben met de Broederideologie en soms kom je standpunten tegen die eigenlijk geërfd zijn van de oude tijden. Termen zoals rechtstaat, burgerschap, vrijheid van meningsuiting en democratie, zijn terug te vinden in de uitspraken en teksten van de Broeders. Maar dan zijn er ook Broeders die geen burgerschapsrecht erkennen voor niet moslims of Broeders die de droom van een islamitisch kalifaat nog koesteren. Het is dus een mix van alles: Salafisten, Jihadisten, ex-politici, liberalen …enz.
Het leven is genieten
De grondleggers van de Broederschap droomden van een wereld waarin de mens zich volledig aan Allah overgeeft, een tijdelijk leven ter voorbereiding voor het echte leven in het hiernamaals. De eerste Broeders droomden van de islamisering van de wereld. Dat de hele wereld zich aan de voorschriften van de islam moet schikken was voor hen geen discussiepunt meer. Zij discussieerden niet over de vraag of dit realistisch is of niet, zij debatteerden over de uitvoeringdetails: de vorm, de hoofdstad, het logo/slogan…enz. Het idealisme gijzelde de denkwijze van deze eerste groep Broeders op de universiteiten.
De jonge Broeders willen de wereld niet meer veranderen, zij willen ervan genieten. Zij zijn niet meer geïnteresseerd in het dilettantisme zoals hun voorgangers. Zij luisteren en genieten van de muziek terwijl de muziek bij hun voorgangers verboden was, slechts lof en mobiliseringliedjes waren toegestaan. De liedjes van vroeger komen oorspronkelijk uit de teksten van Sayed Qotb of Hashim Rifae (ideologen). De liedjes van nu gaan over liefde en vermaak.
Het leven is niet meer de hel van de gelovige zoals de eerste Broeders zeiden, het leven is mooi en dient geleefd te worden. De Broeder van nu koopt mooie kleren, rijdt in mooie auto’s en bezoekt amusementplekken. Voor de jonge Broeder bestaat de wereld niet alleen maar uit vijanden zoals de oude Broeders denken. De wereld is niet meer een chaos zoals die was in de ogen van de eerste Broeders. Kortom, de jonge Broeder zegt nu: het leven is genieten.